Uitgeverij het balanseer staat al jaren borg voor grensverleggende uitgaves, maar twee recente publicaties springen nog meer dan anders in het oog: 34650 seconden en 3968. De bevreemdende cijfermatige titels, de zweem van mysterie rond de auteur en de bijzondere vormgeving laten vermoeden dat beide bravourestukken verre van alledaagse publicaties zijn. Lees verder ‘34650 seconden’ en ‘3968’: een gesprek met Boris Van den Eynden — aka Evelin Brosi/Elvis Bonier/Oliver Ibsen/Silvio Ebner
‘Niemand zal ontkennen dat ik uw Aardbol aan mijn pink draag’ en ‘Harmoniewereld’ van Velimir Chlebnikov: de geniale woorden van de Voorzitter van de Wereldbol en de Koning van de Tijd
Uitgeverij Pegasus heeft met Niemand zal ontkennen dat ik uw Aardbol aan mijn pink draag en Harmoniewereld— beide van de Russische futurist Velimir Chlebnikov (1885-1922) — twee buitengewone delen toegevoegd aan haar OOST!-reeks, een aantrekkelijke serie waarin Oost- en Midden-Europese literatuur voor het eerst in Nederlandse vertaling verschijnt. In deel 5 zijn korte stukken verhalend proza verzameld, in deel 6 een mooie selectie langere gedichten. Chlebnikov, ongetwijfeld een van de origineelste schrijvers uit de gehele wereldliteratuur, voelde zich binnen alle genres als een vis in het water, ook binnen de genres die hij zelf had uitgevonden. Zijn werk lezen, of het nu poëzie of proza betreft, is hoe dan ook een machtige belevenis.
‘Schrijven in de Grauwzone’ & ‘Verhalen uit de Grauwzone’: het enige echte schrijven van J.M.H. Berckmans
Zo gaat dat met cultauteurs: tijdens je leven leest geen hond je werk, maar tien jaar na je overlijden kan het niet op. De literaire goegemeente reanimeert zichzelf en zet een resem activiteiten op poten, gaande van een gedenkplaat op de gevel van je voormalige stamkroeg De Raaf en een aan je oeuvre gewijde minifocus in het magazine Deus Ex Machina tot de publicatie van een bloemlezing en jawel, een heuse biografie. Benieuwd wat Jean-Marie Henri Berckmans (1953-2008), de enige echte chroniqueur van Barakstad, Biotoop Zero en de Grauwzone, zelf zou vinden van al de herdenkingen die hem postuum te beurt vallen. Voor alle duidelijkheid: de gelijktijdige publicatie van een biografie en een best of is zeker prijzenswaardig — Berckmans mag én zal niet vergeten worden — maar roept ook vragen op: wat met het ongepubliceerde, nagelaten tekstmateriaal bijvoorbeeld? Of waar blijft nu in vredesnaam dat verzameld werk? Op het gevaar af dat de tiende overlijdensverjaardag van Berckmans alias ‘Pafke, het meest conkrete Mafke’, ‘Kromsky’, ‘Pierlala’ of ‘De Man Van Staal’ een verhaal wordt van gemiste kansen en onbenutte opportuniteiten.
‘Verzamelde gedichten’ van Vladimir Nabokov: geen muziek verhevener dan stilte
Huub Beurskens valt in het voorwoord van zijn vertaling van de verzamelde verzen van Vladimir Nabokov (1899-1977) meteen met de deur in huis: er staan in de bloemlezing wel degelijk minder goede gedichten. Om de succesauteur van Lolita dan maar weg te zetten als een ‘mislukt dichter’ — zoals ‘collega’ Russische balling, Nobelprijslaureaat en dichter par excellence Joseph Brodsky, Nabokov ooit noemde — is volgens Beurskens dan weer een stap te ver: ‘Deze collectie bevat heerlijke dingen.’ Lees verder ‘Verzamelde gedichten’ van Vladimir Nabokov: geen muziek verhevener dan stilte
‘INTERNATIONAL BAKERY (voorheen CINEMA ROYALE)’: de trieste teneur van de maakbare samenleving
Op de achterflap van International Bakery, het nieuwste boek van David Nolens (1973), staat te lezen dat het een ‘poëtisch schotschrift’ betreft, een pamflet waarin de auteur de gemeenschap tegenover het individu plaatst, ‘wars van genre en conventie’. Dat is een rake omschrijving die de lading meer dan behoorlijk dekt. In de eerste plaats omdat het inderdaad een vlijmscherpe aanklacht is tegen de heersende mores in onze maatschappij, en ten tweede omdat de vorm van Nolens’ pamflet niet voor één gat te vangen is. International Bakery heeft immers de lengte van een novelle en laat zich lezen als proza, maar etaleert vormelijke kenmerken die eerder thuishoren in de wereld van de poëzie. Zo is het geschreven in verzen, krioelt het van de woordspelletjes en ligt de nadruk op de muzikaliteit van de taal. Een uitdagend en hyperactueel boek dat de lezer aanzet tot veelvuldige herlezingen en de groeiende rijkdom van een stilaan indrukwekkend schrijverschap alleen maar bevestigt. Lees verder ‘INTERNATIONAL BAKERY (voorheen CINEMA ROYALE)’: de trieste teneur van de maakbare samenleving
‘Twee mensen samen’ van Knud Sønderby: de poëtische stem van een generatie
Twee mensen samen (1932), de tweede roman van Knud Sønderby (1909-1966), staat enigszins in de schaduw van zijn overdonderend succesdebuut Midden in een jazztijd(1931), dat van de toen tweeëntwintigjarige Deense auteur in één klap een bestsellerauteur maakte. Raakte Twee mensen samen op de achtergrond door de populaire verfilming van Midden in een jazztijd in 1969? Hoe het zij, voor velen is en blijft Sønderby’s eerste roman zijn meesterwerk, terwijl er minstens evenveel — zo niet zelfs meer — te zeggen valt voor Twee mensen samen. Lees verder ‘Twee mensen samen’ van Knud Sønderby: de poëtische stem van een generatie
‘De rover’ van Robert Walser: een weloverwogen boek waaruit absoluut niets geleerd kan worden
De rover (1926), Robert Walsers laatste en meest uitzinnige roman, is eindelijk vertaald. Uitzinnig — en buitenzinnig — is dit glorieus bevreemdend boek in vele betekenissen: het rekt met een eindeloos rijk voorstellingsvermogen het rigide romangenre op tot zijn uiterste grenzen, plooit gaandeweg slinks op zichzelf terug aan de hand van een grondige, genereuze zelfontleding en ontsnapt ondoorgrondelijker-wijs aan elke redelijke vorm van interpretatie. Je moet het lezen om het te geloven, maar De rover is evengoed een farce, als een tragisch liefdesverhaal of een existentiële pastische, ja zelfs een postmoderne metaroman. De rover geeft, net als een Chinese puzzeldoos, zijn diepste geheimen pas prijs aan wie openstaat voor de grenzeloze verbeelding die erin vervat zit. Een ongrijpbare roman, kortom, die naar de keel vliegt, diep ontroert en ronduit perplex doet staan.
‘De vulkaan’ van Klaus Mann: dolende zielen en reddende engelen
In de zomer van 1939, een paar weken voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, verscheen bij de Amsterdamse uitgeverij Querido De vulkaan. Roman onder emigranten van Klaus Mann (1906-1949), een van de bekendste en belangrijkste romans uit de Duitse Exilliteratuur. De roman gaf een panoramisch beeld van de exilervaring in de jaren ‘30, maar werd overstemd door het geweld van de oorlog en raakte in de vergetelheid. Pas in 1956 kwam het boek opnieuw uit bij het Duitse Fischer Verlag, zij het in een op veel punten ingrijpende redactie van Manns oudere zuster Erika. Meer dan tachtig jaar na de eerste publicatie stelt Querido orde op zaken en pakt uit met een primeur: Manns zevende en laatste roman is nu voor het eerst beschikbaar in een uitmuntende Nederlandse vertaling door Nijhoffprijs-laureate Ria van Hengel, die zich bovendien baseerde op de oorspronkelijke Amsterdamse uitgave.
Lees verder ‘De vulkaan’ van Klaus Mann: dolende zielen en reddende engelen
‘De vogels’ van Tarjei Vesaas: een Tiresias uit het Hoge Noorden
‘De beste Noorse roman ooit geschreven’, zo omschrijft Karl Ove Knausgård De vogels (1957) van Tarjei Vesaas. De gevierde auteur van de Mijn strijd-cyclus rekent deze persoonlijke favoriet zelfs tot de grote klassiekers uit de wereldliteratuur van de vorige eeuw. En dat mag niet verwonderen. In een sobere stijl vertelt Knausgårds landgenoot Vesaas het universeel, symbolisch geladen verhaal van een zwakbegaafde broer en zijn oudere zus die na de dood van hun ouders op elkaar zijn aangewezen. In de vervallen familieboerderij aan een meer omringd door eindeloze bossen leiden zij een geïsoleerd bestaan en proberen het hoofd boven water te houden. Hun routine wordt doorbroken door de plotse komst van een eigengereide houthakker. Een feilloze roman over de grenzen van de verbeelding, de onvoorspelbare kracht van de natuur en de ontoereikendheid van de taal.
Lees verder ‘De vogels’ van Tarjei Vesaas: een Tiresias uit het Hoge Noorden
‘Gargantua en Pantagruel’ van François Rabelais: pantagruwelen voor vermaarde drinkebroers en dierbare sieflijders
Uitgeverij IJzer etaleert én epateert met een doorluchtige heruitgave van de beroemde romancyclus Gargantua en Pantagruel van François Rabelais (1494-1553). De bejubelde vertaling van Hannie Vermeer-Pardoen, die in de tweede helft van de jaren ‘90 in drie boekdelen verscheen bij Van Gennep, werd voor de gelegenheid geheel herzien en in een oogverblindende publicatie gegoten. De integrale tekst zit vervat in één flink uit de kluiten gewassen band, een pil van bijna 900 bladzijden. De grote vormelijke dimensies houden gelijke tred met de inhoud: Rabelais vertelt immers het leven van de reuzen Gargantua en Pantagruel en neemt vanuit een humanistisch ideaal onverbloemd de Franse samenleving, de Kerk en de politiek op de korrel. Een nieuwe generatie ‘vermaarde drinkebroers’ en ‘dierbare sieflijders’ — aan wie deze ‘Pantagruwelijke kroniek’ is opdragen — kan nu eindelijk weer zijn hart ophalen aan dit satirisch en scabreus meesterwerk uit de middeleeuwen. Lees verder ‘Gargantua en Pantagruel’ van François Rabelais: pantagruwelen voor vermaarde drinkebroers en dierbare sieflijders
